ΕΛΟΝΟΣΙΑ (MALARIA)


Η ελονοσία (malaria)είναι ένα εμπύρετο παρασιτικό νόσημα  προκαλείται από πρωτόζωα του γένους  πλασμώδιο (Plasmodium) και μάλιστα από 5 είδη λοιμογόνων παραγόντων:
P. Falciparum
P. Vivax
P. Ovale
P. Malariae
P. Knowlesi
Τα δύο πρώτα είναι τα πιο συνηθισμένα


Η μετάδοση

Ο άνθρωπος μολύνεται από το παράσιτο(πλασμώδιο) με το τσίμπημα του θηλυκού μολυσμένου Ανωφελούς (Anopheles) κουνουπιού. Αυτό και μόνο αυτό  το κουνούπι είναι διαβιβαστής της νόσου
 Ο Ανωφελής διαβιβάζει το παράσιτο από άνθρωπο σε άνθρωπο ,μέσω των τσιμπημάτων, χωρίς να νοσεί το ίδιο. Το έντομο μολύνεται από ασθενείς συμπτωματικούς ή και ασυμπτωματικούς κατά την φάση που  στο αίμα τους κυκλοφορεί το παράσιτο (παρασιταιμία)

Δεν μεταδίδεται με την κοινωνική  ή σεξουαλική επαφή (π.χ φιλί , άγγιγμα κλπ) 

Στο ανθρώπινο σώμα, τα παράσιτα πολλαπλασιάζονται στο ήπαρ και μετά μολύνουν τα ερυθρά αιμοσφαίρια.
Η ένταση της μετάδοσης σχετίζεται με μία σειρά από παράγοντες  που αφορούν το ίδιο το παράσιτο, τον φορέα, τον ανθρώπινο ξενιστή και φυσικά το περιβάλλον. Η διαβίβαση εξαρτάται επίσης από τις κλιματικές συνθήκες που μπορούν να επηρεάσουν τον αριθμό και την επιβίωση των κουνουπιών.
Σε πολλά μέρη, η μετάδοση είναι εποχιακή, με την κορύφωση στη διάρκεια και αμέσως μετά την περίοδο των βροχών
Οι άνθρωποι είναι δυνατό να μολύνουν τα κουνούπια για όσο διάστημα κυκλοφορούν στο αίμα τους ώριμα γαμετοκύτταρα του παρασίτου. Αυτή η περίοδος διαρκεί αρκετές εβδομάδες στις ενδημικές περιοχές.
Οι ασθενείς που δεν έχουν λάβει θεραπεία ή έχουν θεραπευτεί ανεπαρκώς μπορεί να αποτελέσουν πηγή μόλυνσης των κουνουπιών.
Επίσης, μπορεί να συμβεί όταν τα άτομα με χαμηλή ανοσία μετακινηθούν σε περιοχές ενδημικές της ελονοσίας, για παράδειγμα, να βρουν δουλειά, ή ως πρόσφυγες.



Περίοδος επώασης

Η περίοδος επώασης της νόσου ποικίλλει ανάλογα με το είδος του πλασμωδίου από 12- 14 ημέρες (Vivax) έως και 60 ημέρες (Malariae). Έχει αναφερθεί περίοδος επώασης και 6 - 12 μήνες (Vivax).Στην διάρκεια της επώασης το παράσιτο πολλαπλασιάζεται στα κύτταρα του ήπατος και κατόπιν εισβάλλει στα ερυθρά αιμοσφαίρια και ξεκινούν τα συμπτώματα.

Τα συμπτώματα και σημεία της ελονοσίας

Είναι θεραπεύσιμη νόσος εάν διαγνωστεί εγκαίρως και εάν ο ασθενής λάβει την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή
Η κλινική εικόνα ποικίλλει από ασυμπτωματική έως  σοβαρή νόσηση (με επιπλοκές)και θάνατο (κυρίως σε λοίμωξη από P.falciparum). Το P.falciparum προκαλεί τη σοβαρότερη μορφή της νόσου, ενώ άλλα είδη πλασμωδίου συνήθως δεν είναι απειλητικά για τη ζωή του ασθενούς. Τα συμπτώματα της λοίμωξης, στην έναρξη της, είναι μη ειδικά και μπορεί να περιλαμβάνουν:

Ο πυρετός μπορεί να εμφανίζεται κάθε δεύτερη ή τρίτη ημέρα, αλλά το πιο συνηθισμένο είναι καθημερινά.
Άλλα συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν είναι:

Μπορεί να εκδηλωθεί αναιμία και ίκτερος εξ αιτίας της καταστροφής των ερυθρών αιμοσφαιρίων(κίτρινη χροιά των ματιών του δέρματος και των βλεννογόνων).
Προσοχή! Η συνηθισμένη κλινική εικόνα της ελονοσίας δεν είναι ειδική και η ασθένεια  μπορεί να εκδηλωθεί ως γριπώδης συνδρομή
Τα συμπτώματα αρχίζουν 1-4 εβδομάδες μετά την μόλυνση, ενώ παρατηρούνται συχνά υποτροπές ( το σύνηθες είναι 10-15 ημέρες).
If not treated, malaria can quickly become life-threatening by disrupting the blood supply to vital organs.Σοβαρή κλινική εικόνα παρουσιάζεται όταν η λοίμωξη επιπλέκεται με νευρολογικές εκδηλώσεις, οργανική ανεπάρκεια, αιματολογικές ή μεταβολικές διαταραχές. Η σοβαρή αυτή εικόνα παρουσιάζεται κυρίως σε λοίμωξη από P.falciparum .
Η ασθένεια θα πρέπει να συμπεριλαμβάνεται στην διαφορική διάγνωση όλων των ασθενειών με πυρετό , σε άτομα που έχουν βρεθεί σε περιοχή ενδημική για την ελονοσία και ο πυρετός  δεν μπορεί να αποδοθεί σε άλλη φανερή αιτία

Ομάδες  υψηλού  κινδύνου για σοβαρή νόσο

Στις ενδημικές περιοχές, τα παιδιά ηλικίας μικρότερης των 5 ετών, οι ανοσοκατασταλμένοι και οι έγκυες έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν σοβαρή νόσο.
Σε περιοχές χαμηλής ενδημικότητας και σε ταξιδιώτες από μη ενδημικές περιοχές, όλες οι ηλικιακές ομάδες είναι σε κίνδυνο.


Η διάγνωση

Η διάγνωση γίνεται με μια σειρά από κλινικές και ειδικές διαγνωστικές εργαστηριακές εξετάσεις .

Η θεραπεία

Η ελονοσία είναι ιάσιμη νόσος και θεραπεύεται αποτελεσματικά εάν διαγνωστεί εγκαίρως και ο ασθενής λάβει την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή. Συνιστάται να ξεκινάει έγκαιρα στα πρώτα στάδια της νόσου, πριν αυτή εξελιχτεί σε σοβαρή μορφή (ιδίως σε ελονοσία από P.falciparum).
Υπάρχουν διάφορα αποτελεσματικά ανθελονοσιακά φάρμακα.
Η θεραπεία της ελονοσίας (είδος φαρμάκου και διάρκεια της θεραπείας) εξαρτάται από το είδος του πλασμωδίου, λόγω της εμφάνισης αντοχής σε μερικά από τα ανθελονοσιακά φάρμακα σε ορισμένες χώρες.
 Η αντιμετώπιση της εξαρτάται επίσης από το πόσο σοβαρή είναι η νόσος, από την ηλικία και τις χρόνιες παθήσεις (ιατρικό ιστορικό)του ασθενούς και από το εάν υφίσταται ή αναμένεται εγκυμοσύνη.
Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι απαραίτητες για τη βελτίωση της πρόγνωσης του ασθενούς, την πρόληψη των υποτροπών και για τη διακοπή της αλυσίδας μετάδοσης της ελονοσίας.

Η πρόληψη

Δεν υπάρχει μέχρι στιγμής εμβόλιο κατά της ελονοσίας.
Αν ένα άτομο μολυνθεί με ελονοσία, μετά την θεραπεία  δεν έχει αποκτήσει ανοσία και μπορεί να ξαναμολυνθεί. Η μερική ανοσία εμφανίζεται στα άτομα που εκτίθενται τακτικά στο πλασμώδιο και διαβιούν σε ενδημικές περιοχές. Ωστόσο ο κίνδυνος σοβαρής νόσησης και για τα άτομα με μερική ανοσία είναι πιθανός.
Τα προληπτικά μέτρα περιλαμβάνουν:

  1. την αποφυγή των τσιμπημάτων των κουνουπιών (όλων των ειδών των κουνουπιών)
  2. την απομάκρυνση των εστιών ανάπτυξης των κουνουπιών από την κατοικία και το περιβάλλον της.

1. Προληπτικά μέτρα για την αποφυγή των τσιμπημάτων των κουνουπιών (όλων των ειδών των κουνουπιών)

Τα μέτρα αυτά είναι κοινά για όλα τα είδη των κουνουπιών που προκαλούν από την απλή ενόχληση μέχρι την μετάδοση ασθενειών. Η λήψη αυτών των μέτρων εφαρμόζεται:
-Με κατάλληλα ενδύματα που καλύπτουν όσο περισσότερο γίνεται το σώμα (μακριά μανίκια και παντελόνια, ανοιχτόχρωμα και φαρδιά ρούχα).
-Με εντομοαπωθητικά στο ακάλυπτο δέρμα και πάνω από τα ρούχα που περιέχουν δραστικές ουσίες όπως:
το DEET (Ν,Ν διεθυλο-μετα-τολουαμίδη), η ικαριδίνη ή πικαριδίνη (Picaridin (KBR 3023)), το IR3535 και φυσικές ουσίες όπως έλαια lemon ευκάλυπτου, έλαιο λεβάντας, citronella oil κλπ (που όμως έχουν σχετικά μειωμένη εντομοαπωθητική δράση). Τα εντομοαπωθητικά εμποδίζουν τα κουνούπια να εντοπίσουν και να βρουν την λεία τους.

Τα εντομοαπωθητικά :
- Δεν πρέπει να έρχονται σε επαφή με το στόμα, τα μάτια και το βλεννογόνο της μύτης και δεν τα χρησιμοποιούμε επάνω σε ερεθισμένο δέρμα, αμυχές (κοψίματα) και τραύματα.
-Δεν αφήνουμε τα παιδιά να χρησιμοποιούν μόνα τους εντομοαπωθητικά, ούτε βάζουμε εντομοαπωθητικά στα χέρια τους (επαλείφουμε στα δικά μας χέρια και τους τα απλώνουμε εμείς).
-Συμβουλευόμαστε τον παιδίατρο για τη χρήση εντομοαπωθητικών σε παιδιά και χρησιμοποιούμε ουσίες και σκευάσματα που επιτρέπονται για την ηλικία του
παιδιού.
-Δεν χρειάζεται εντομοαπωθητικό κάτω από τα ρούχα.
-Τα εντομοαπωθητικά χρησιμοποιούνται κυρίως έξω από το σπίτι. Όταν επιστρέφουμε συστήνεται το πλύσιμο του δέρματος με σαπούνι και νερό.
-Τα εντομοαπωθητικά πρέπει να επαλείφονται μετά τα αντηλιακά.(βάζουμε πρώτα το αντηλιακό και μετά αυτό)
-Οι έγκυες και οι θηλάζουσες μητέρες θα πρέπει να συμβουλεύονται τον ιατρό τους για τη χρήση των εντομοαπωθητικών.
-Τα εντομοαπωθητικά με DEET αντενδείκνυνται σε παιδιά ηλικίας κάτω των2 ετών, ενώ  συνιστάται η χρήση τους υπό περιορισμούς σε παιδιά ηλικίας 2 -12 ετών(εκτός εάν η χρήση τους δικαιολογείται από κινδύνους για την υγεία των ανθρώπων, π.χ. έξαρση ασθενειών που μεταδίδονται από έντομα).
-Σε όλες τις περιπτώσεις, θα πρέπει να ακολουθούντα αυστηρά οι οδηγίες χρήσης του σκευάσματος
-Με την αποφυγή της έκθεσης στα τσιμπήματα κατά τις ώρες της μεγάλης δραστηριότητας των εντόμων.
Το είδος του κουνουπιού(Ανωφελής) που μεταφέρει πλασμώδιο εμφανίζει μεγαλύτερη δραστηριότητα και τσιμπά κυρίως από το σούρουπο μέχρι το χάραμα.
-Με τα συχνά λουτρά καθαριότητας για την απομάκρυνση του ιδρώτα.


2.Προληπτικά μέτρα για να αποφύγουμε την δημιουργία εστιών ανάπτυξης των κουνουπιών  στην κατοικία μας και το περιβάλλον της.

Μπορείτε να αποφεύγετε τα τσιμπήματα των κουνουπιών και να μειώσετε τον πληθυσμό τους γύρω από το σπίτι, με:
-Αντικουνουπικά πλέγματα (σήτες που εμποδίσουν την δίοδο κουνουπιών) στα ανοίγματα του σπιτιού (π.χ. παράθυρα, φεγγίτες, αεραγωγούς τζακιού).Απαιτείται περιοδικός έλεγχος και συντήρηση  τους.
-Χρήση κουνουπιέρας κατά τη διάρκεια του ύπνου, ιδίως σε περιοχές με μεγάλους πληθυσμούς κουνουπιών ή σε περιπτώσεις που αντενδείκνυται θ χρήση άλλων προστατευτικών μέσων (όπως σε μικρά βρέφη). Σιγουρευτείτε ότι δεν έχει εγκλωβιστεί κουνούπι στην κουνουπιέρα.
-Χρήση εντομοκτόνων στον αέρα. Περιέχουν πυρεθροειδή (π.χ. Περμεθρίνη). Κυκλοφορούν στο εμπόριο στις εξής μορφές: αερόλυμα (αεροζόλ), ταμπλέτες, εξατμιζόμενο διάλυμα, σπιράλ («φιδάκια») κλπ. Δεν πρέπει να εφαρμόζονται στο δέρμα. Σε όλες τις περιπτώσεις θα πρέπει να τηρούνται αυστηρά οι οδηγίες χρήσης του σκευάσματος ή της συσκευής.
 Τα εντομοκτόνα:

-Χρήση ανεμιστήρων ή κλιματιστικών.
Ο δροσερός αέρας μειώνει τη δραστηριότητα των
κουνουπιών, αλλά δεν τα σκοτώνει. Η χρήση ανεμιστήρων (ιδίως οροφής) δυσχεραίνει την προσέγγιση  των εντόμων.
-Καλό κούρεμα γρασιδιού, θάμνων, φυλλωσιών (σημεία που βρίσκουν καταφύγιο ενήλικα κουνούπια).
-Χρήση λαμπτήρων κίτρινου χρώματος για το φωτισμό εξωτερικών χώρων (προσελκύουν λιγότερο τα κουνούπια).
-Απομάκρυνση του στάσιμου νερού από λεκάνες, βάζα, γλάστρες, παλιά λάστιχα, υδρορροές και άλλα μέρη του κήπου, ώστε να μην έχουν πρόσβαση τα κουνούπια σε λιμνάζοντα νερά που αποτελούν σημεία εναπόθεσης των αυγών τους. Σημειώνεται ότι ακόμα και το έδαφος που παραμένει για μεγάλα διαστήματα υγρό μπορεί να αποτελέσει σημείο εναπόθεσης αυγών.
-Πότισμα κατά προτίμηση κατά τις πρωινές ώρες

Η χημειοπροφύλαξη
Αφορά στη χορήγηση ανθελονοσιακών φαρμάκων στα άτομα που επισκέπτονται περιοχές ενδημικές για την ελονοσία και αποτελεί μέρος της ολοκληρωμένης προφύλαξης των ταξιδιωτών .



Περισσότερες Πληροφορίες:

1. WHO, Malaria: http://www.who.int/topics/malaria/en/

2. ECDC, Malaria: http://www.ecdc.europa.eu/en/healthtopics/malaria/pages/index.aspx

3. CDC: http://www.cdc.gov/malaria/

4. ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ (www.keelpno.gr).